KATILARDA BOYUTLAR ARASI İLİŞKİLER VE DAYANIKLILIK

Bilindiği gibi katı halde maddenin atomları arasındaki boşluk en azdır. Bu boşluklar gözle görülemez. Dolayısı ile katı maddeye baktığımızda boşluk yokmuş gibi algılarız.
Katı bir maddenin kütlesi, hacmi ve şekli belirlidir.
Katı maddelerin şekil değiştirebilmeleri için dışardan bir kuvvet uygulanması gerekir. Dışardan bir kuvvet uygulanmadıkça hacimleri değişmez. Peki bu kuvveti artırırsak ne olur? Belki bir kalem kaybınız olacak ama bunu deneyerek görebilirsiniz. Elinizdeki kaleme bir kuvvet uyguladığınızda eğilme ya da bükülme gözlenebilir . Kaleminiz kırılmaya karşı bir direnç gösterecektir. Bu direnç maddelerin dayanıklılığı olarak bilinir.

NOT: Cisimlerin üzerlerine uygulanan kuvvete karşı göstermiş oldukları dirence dayanıklılık denir.

Uygulanan kuvvet dayanıklılıktan küçük ise cismin şeklinde kalıcı ya da geçici bazı değişiklikler olur . Kaleme uygulanan kuvvet dayanıklılıktan küçükse kalem esner, büyük ise kırılır. Tahta bir kalemi kırmak için uyguladığımız kuvvet ile demir bir kalemi kırmak için uyguladığımız kuvvet aynı değildir. Bu bize dayanıklılığın maddeden maddeye değiştiğini gösterir.

NOT: Dayanıklılık, maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

Dayanıklılık, maddenin kesit alanına da bağlıdır. İnce bir odun parçasını elimizle çok rahat kırabildiğimiz halde kalın bir kalası elimizle kıramayız. Yüzey alan arttığında dayanıklılık da artar. Dayanıklılığın kalınlığa bağlı değişimi,

Şekildeki r yarıçaplı K telinin dayanıklılığı 1 birim ise, 2r yarıçaplı L telinin dayanıklılığı 4 birimdir. Dayanıklılık, mukavemet olarak da bilinir.
Mukavemet, yük etkisi altında cisimlerin gerilme ve şekil değiştirme durumlarının incelendiği uygulamalı mekaniğin bir dalıdır.
Dayanıklılık birçok mühendislik dalının da temel konularındandır. Özellikle:

• inşaat
• makine
• gemi inşaatı
• havacılık mühendisliği

gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır.
Bir bina kolonunun, uçak kanadının veya makine dişlisinin maruz kalacağı herhangi bir kuvvete dayanabilecek şekilde tasarlanması çok önemlidir. Dayanıklılık genel olarak;