Hareket
- A‘nın, B noktalarına karşılıklı uzaklıklarının zaman ile değiştiği durumda A cismi B cismine göre hareketlidir denir. A, B’ye göre hareket halindeyse, B‘ninde A‘ya göre hareketli olduğu görülür. Bu cisimlerden hangisi sabit kabul edilecektir? Hangi referansiyele göre yer değişme hareketi işaretlenecektir? Güncel gözlemlerde, dünyaya göre hareketler incelenebilir. Ancak dünyada güneş etrafında dönmektedir, güneşin kendisi de Apeks olarak adlandırılan Herkül sabit yıldızlar grubuna doğru yönlenmiştir. O halde, sabit olan şey nerededir? Astronomi bilgini Nicolos Copernic (1473-1543) hareketlerin; sabit yıldızlara yönlenmiş eksenleri ile belirlenebileceğini ortaya koymuştur. Bu eksenlerin merkezi güneşin merkezidir (Mutlak röper)
- Bu referans (karşılaştırma) röperinin tarifinden sonra, günlük hayatta sık sık rastlanan bazı hareket tiplerini inceleyelim. Önce kinematik yardımı ile rölatif (bağıl) hareketi, daha sonra da planetlerin hareketini, periyodik hareketleri ve sürekli hareketi inceleyelim.
- Yere göre belirli bir hızla ilerleyen vagon örneğini düşünelim, yeryüzü yine mutlak röper olarak alınacaktır. Bu tren vagonunun koridoruna bir bilye düştüğünde, bilyenin vagona düşey yönde indiğini görürüz; bu hareket vagona aittir. Ancak vagon, raylar üzerinde kendi hızıyla hareket halindedir, bu sürükleme hızıdır. Yerdeki gözlemci bu olayı hem yatay, hem de düşey hareketin bileşkesi olarak gözler ve bilye parabolik eğri bir yörünge izler. Bu basit deney bir cismin hareketinin tespitinde seçilecek referansiyelin önemini göz önüne serer.
- Kinematik, bir cismin zamana göre yörüngesi boyunca yer değişimini inceler, ivme ve hız kavramlarını ortaya koyar. En basit hareketler düzgün çizgisel hareketler, (sabit hızda) düzgün sabit ivmeli hareketler (sabit ivmeli) düzgün dairesel hareketler (sabit rejimde süren) veya titreşimler(sarkaçın hareketi) gök cisimleri ve planetlerin eliptik hareketleridir.
- Güneş etrafında dönen bir planet; güneşin odaklarından birini işgal ettiği bir elips çizer. Elipsin yarıçapı tarafından süpürülen alan zamanla orantılıdır; bu oran planetin afeliye (günöte, bir gezegenin yörüngesinde güneşten uzak olan nokta), periheliden (=günberi, bir gezegenin yörüngesinde güneşe en yakın olan nokta) daha az çabuk gitmesiyle gerçekleşmelidir. Ay’ın; dünya çevresindeki hareketinde de aynı durum söz konusudur; ayın hızı apojede (Bir gezegen yörüngesinin dünyaya en uzak noktası= yeröte, 64 yerküre yarıçapına eşit uzaklık) perijeden (=yerberi=gezegen yörüngesinin dünyaya en yakın noktası 56 yerküre yarıçapına eşit uzaklık) daha küçüktür.
- Periyodik hareket, T (periyodu) zamanı sonunda kendine eş hareketin tekrarlanmasıdır. Mesela saniyede 4 devir yapan bir uçurtmanın dönüş periyodu T=0,25 saniyedir. 1 metre uzunluğundaki bir saat rakkasının periyodu T=2 saniyedir. Dünyanın güneş etrafındaki dönme hareketinin periyodu 1 senedir. Dünyanın kendi çevresindeki dönmesinin periyodu ise 1 gündür. Ay’ın dünya çevresindeki dönme periyodu da 1 ay ayıdır (yaklaşık 27 gün).
- Saatte 72 kilometre hızla ilerleyen bir araç düşünelim. Araç her saniyede 20 metre ilerler, yani t saniye sonunda e=Vxt—20xt metre ilerlemiş olacaktır. Bu hareketin tarif denklemidir. Herhangi bir hareket; az veya çok komplike olabilen matematiksel bir eşitlik haline dönüştürülebilir.
- Sürekli hareketleri; yıldızlarda, gezegenlerde, »uydularda gözlemleyebiliriz. İnsanoğlu ölçeğinde de; sürekli hareket halinde olan bir mekanizma gerçekleştirebilmek mümkündür. Her zaman hareketi yavaşlatan sürtünmeler söz konusudur; bu gözönüne alındığında ilk bakışta sürekli bir hareket imkansızmış gibi gözükür. Tek bir kaynaktan gelen (Carnot teoremine göre iki kaynak gereklidir) ısı şeklinde muhafaza enerjisi üretildiğinde, ikincil olarak yine sürekli bir hareket imkansızdır. Kazanını beslemek için gerekli ısıyı deniz suyundan alan bir tekne, arkasında tekrar soğutulmuş deniz suyunu bırakarak tek başına ilerleyebilirse sürekli bir hareket sağlanmış olur. Bunun gerçekleştirilmesi muhakkak ki çok iyi olacaktır.
Şu Sayfamız Çok Beğenildi
2014 KPSS Çok İddialı Güncel Bilgiler
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.