İBRAHİM ŞİNASİ (1826 -1871)

Avrupa’ya gönderilen ilk öğrencilerdendir. Paris’te maliye öğrenimi gördü. Ernest Renan, La-martine, Littre gibi yazarlarla tanıştı. Yurda döndüğünde edebiyat alanında birçok yeniliğin öncüsü oldu. 1865’te Paris’e kaçtı ve orada büyük bir Türkçe sözlük yazmaya başladı. 1869’da yurda döndü; ancak üzerinde çalıştığı Kâmûs-ı Osmani adlı sözlüğü tamamlayamadan 1871’de beyin tümöründen öldü.

Tanzimat edebiyatının kurucularındandır. Fransızcadan yaptığı şiir çevirilerini “Tercüme-i Manzume” (çeviri şiirler) adıyla yayımladı (1858). 1860’ta Agâh Efendi ile birlikte ilk özel gazete olan “Tercüman-ı Ahval” (durumların tercümanı) gazetesini ve sonra da tek başına “Tasvir-i Efkâr” (fikirlerin tasviri) gazetesini çıkardı. “Müntahabat-ı Eş’ar” (Şiirlerden Seçmeler) adlı kitabında topladığı şiirlerini konuşma dili yalınlığıyla yazmaya çalışmış; hak, hukuk, adalet, medeniyet, kanun… gibi temaları ele alarak şiire yepyeni bir içerik kazandırmıştır. La Fontaine tarzında ilk fabl örneklerini yazmıştır. Kendisini himaye eden, Tanzimat hareketinin öncülerinden olan Mustafa Reşit Paşa’ya yazdığı kasidelerde eski şiirin mazmun dünyasını bırakmış, onu gerçek nitelikleriyle övmüş; mesnevi tipi uyak kullanarak ve kasidedeki bölümleri atarak klasik kuralları yıkmıştır.

Tek perdelik bir töre komedyası olarak yazdığı “Şair Evlenmesi“, edebiyatımızda Batılı anlamda ilk tiyatro eseridir. Görücü usulüyle evlenmenin sakıncalarını işlediği bu oyunda, orta oyunundaki güldürü öğeleriyle Batılı tiyatro anlayışını ustaca kaynaştırmıştır. Noktalama işaretleri edebiyatımızda ilk defa Şair Evlenmesi adlı oyunda kullanılmıştır. Klasisizm akımından ya da Moliere‘den gelen etkilerle pekişen akılcılığı ve lirizmden uzaklığı onu şiirden çok düz yazıda başarılı kılmıştır. Bugünkü Türk cümlesinin kurucusu bir bakıma Şinasi’dir. Divan nesrinin uzun cümlesi, Şinasi’de kısalmış; mazmunların ve söz sanatlarının yerini düşünce almıştır. Çıkardığı Tercüman-ı Ahval ve Tasvir-i Efkâr adlı gazetelerle Türk gazeteciliğine öncülük etti ve bu gazetelerde yayımladığı yazılarla edebiyatımızda makale türünün ilk örneklerini verdi.

“Durûb-ı Emsâl-i Osrnaniye” adlı eserinde Türk atasözlerini derleyerek atasözleri üzerinde ilk çalışmayı yaptı.

Şinasi’nin Getirdiği Yenilikler

• ilk tiyatro eserini yazdı. (Şair Evlenmesi)
• Noktalama işaretlerini kullanan ilk Türk yazarı oldu.
• İlk özel gazeteyi çıkardı. (Tercüman-ı Ahval)
• La Fontaine tarzında ilk fabl örneklerini yazdı.
• İlk makaleyi yazdı. (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi)
• Dilde sadeleşme hareketinin öncüsü oldu.
• Durub-u Emsal-i Osmaniye’yi (Osmanlı Atasözleri) yazarak atasözleri üzerinde ilk incelemeyi yaptı.
• Günümüz düz yazı cümlesinin temelini attı.
• Klasik divan şiirinin mirası olan kuralcı anlayışı yıktı.

Eserleri

• Müntahabat-ı Eş’ar (Şiir)
• Tercüme-i Manzume (Batı’dan Şiir Çevirileri)
• Şair Evlenmesi (Töre Komedyası)
• Durub-u Emsal-i Osmaniye (Atasözleri Sözlüğü)

Çıkardığı Gazeteler

• Tercüman-ı Ahval
• Tasvir-i Efkâr