“Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi

    Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi”

                                           Muhibbi                          

S1.  Bu beyit gazelin hangi beytidir? Niçin? (5p)

C1.  Kafiye şeması aa olduğundan gazelin ilk beyti,yani matla beytidir. (5p)

 

Dest bûsî arzusuyla ger ölürsem dostlar                    

Kuze eylen toprağım sunun ânınla yâre su           

                               Fuzuli

S2. Su Kasidesi’nden alınan yukarıdaki beyiti açıklayın. (5p)

C2. Peygamberimizin elini öpemeden ölürsem dostlarım, mezarımın toprağından testi yapın, Peygamberimize su ikram edin, böylece elini öpmüş  ve mezar toprağına varmış olurum.

 

 S.3 Kasidenin bölümlerini yazınız (5p)

C3.Nesip (teşbib) -Girizgâh-Tegazzül

Methiye- Fahriye-Dua

 

 Ravza-i kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr

 Âşık olmuş galibâ ol serv-i  hoş-reftâra su 

     Kûy: memleket, köy güzar: akmak   Fuzuli                                                          

    serv-i hoş-reftar: servi gibi salınan sevgili

                                    

S4.Su Kasidesi’nden alınan yukarıdaki beyitteki istiare sanatlarını açıklayınız. (5p)

C4.Açık istiare: servi ile sevgili kastedilmiş, sevgili verilmemiş olduğu için.

Kapalı istiare: Suyun âşık bir insana benzetilmesi, insanın geçmemesi.

 

S5. Yukarıdaki Klasik Türk Edebiyatı örneklerinden hareketle Divan şiirinin genel özelliklerinden beş tanesini yazınız.(5p)

C5. 1- Dili ağırdır.

2- Yüksek zümreye hitap eder.

3- Aruz ölçüsü kullanılmıştır.

4-  Beyit bütünlüğü esastır.

5- Şiire başlık konmaz. Her şiir redif veya türünün adı ile anılır.

Nâbi ile ol âfetin ahvâlini naklet

   Efsâne-i Mecnûn ile Leylâ’dan usandık    Nâbi

S6. Yukarıdaki beyitte geçen edebî sanatı yazınız. (5p)

C6. TELMİH

S7. Aşağıdaki açıklamaların karşısına doğru ise (D) yanlış ise (Y) yazınız. (5p)

 

C7.a) Nasreddin Hoca fıkralarında dil süslü ve ağırdır.   ( Y )

b) Gazellerde uyak düzeni aa ba ca da… biçimindedir. ( D  )

c) Bir gazelin ilk beytine makta denir.                          ( Y )

d) Fuzuli’nin Şikâyetname adlı ünlü bir mektubu vardır. ( D )

e) Türkler Divan şirine şarkı ve tuyug türünü katmıştır. (D )

S8. Aşağıdaki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz. (5p)

 

C8.  Gazellerde beyit sayısı genellikle 5-15 arasıdır.

Aynı beyitte anlam bakımından birbiriyle ilişkili sözcükleri kullanma sanatına TENASÜP SANATI denir.

Allaha yakarış konusunu işleyen kasidelere MÜNACAT denir.

Kasidenin son beytine MAKTA denir.

Divan edebiyatı sanatçılarının kullandığı kalıplaşmış söz motiflerine MAZMUN /İMGE denir.

 

S8. Aşağıdaki eser ve yazarları eşleştirmek için yazarların önündeki harfleri ayraç içine taşıyınız.(5p)

C8.

a) Süleyman Çelebi b) Şeyhi c) Mevlana d) Fuzuli e) Hacı Bektaş Veli

( B)   ( E)   ( C)   ( A)   ( D)

1-Harname 2-Makalat 3-Mesnevi 4-Mevlid 5-Leyla ile Mecnûn

 

Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib

Kılma derman kim helakim zehri dermanındadır.

S9.Yukarıdaki beyitten hareketle Fuzuli’nin aşk anlayışını yazını yazınız ( 5p)

 

C9. Divan edebiyatında aşk, ilacı bulunmayan bir derttir; fakat Divan şairleri bu derde sahip oldukları için mutludurlar. 16.yy şairi Fuzulinin beyiti bu durum için verilebilecek en güzel örneklerdendir. Görüldüğü gibi, şair, içerisinde bulunduğu aşk derdinden şikâyetçi değildir; tam tersine aşk derdiyle yaşadığı için mutludur.

 

S10. Makalat adlı eserde karşılaştırılan yargıları aşağıdaki tabloya yazınız.(1.8:8p)

Olumlu Yargılar	Utanma	Akıl	İlim	İman
Olumsuz Yargılar	Açgözlülük	Öfke	Haset	Şüphe

          Çıkarmak itseler tenden çekip peykânın ol servin                    

         Çıkan olsun dil-i mecruh peykân olmasın yâ Rab      

             

 Cefâ vü cevr ile  mu’tadımonlarsiz  nolur  hâlim                 

 Cafâsına had ü cevrine  pâyân olmasın  yâ  Rab 

                   

bağ-ı dehr :  dünya  bahçesi    dil-i mecruh : yaralı gönül                                                                                                                                                                                                                                                peykân :  okun  ucundaki  sivri  demir      Cefâ vü cevr:eziyet ve sıkıntı     mutâd : alışkın  had : sınır  pâyân : son

 

        S11.Fuzuli’nin beyitlerini günümüz Türkçe’siyle düz   yazıya çeviriniz. (5+5:10p)                                                                                                                                C11.

 

     Servi boylu sevgilinin gamze okudur bağrımdaki. Ve bana   acıyan dostlarım onu çıkarma sevdasındadır… Yalvarırım Tanrım; çıkan yaralı gönlüm olsun da bağrımdaki ok olmasın tek

   Eziyet ve sıkıntısı ile sevgilinin, can ciğer oldum. Nasıl yaşarım artık onlar olmadan Tanrım! Umarım bundan böyle cefası sınırsız, eziyeti sonsuz olur!

 

   S12.Yukarıdaki beyitlerin redifini yazınız. (5p)  

      C12. Olmasın  ya  Rab                                                                                                         

 

(I) Divan şiirinde müstezat, gazelin dizelerine yarım dize eklenerek oluşturulan nazım biçimidir. (II) Nazire, usta kabul edilen bir şairin beğenilen bir şiirine benzetilerek yazılan şiirdir. (III) Hamse, bir şairin beş kasidesinin bir araya getirilmesiyle oluşan eserlere denir. (IV) Gazelin ilk beyitine matla, son beyitine makta denir. (V) Gazelin en güzel beyitine “beytü’l-gazel” denir.   (5p)

S13.Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi yanlıştır?

A)   I            B) II          C) III          D) IV          E)  V

S14.Aşağıdakilerden hangisi kasidenin türlerinden değildir?  (5p)

A)  Tevhid    B) Münacat   C) Mersiye   D) Na’at E) Fahriye 

 S15. “Yüzyıllar boyunca Tekke şiirinin önderi sayılmış, şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını taşkın ve gür lirimi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte, genellikle heceyi kullanmıştır. Şiirlerinde ilahi aşkı ve insan sevgisini işlemiştir.”

Kimdir bu şairimiz? (5p)

A) Yunus Emre  B) Yusuf Has Hacib  C) Mevlana  D) Kaygusuz Abdal  E) Hoca Dehhani

 

I.     Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılır.

II.   Beyit sayısı 5 ile 9 arasında değişir.

III. Uyak düzeni aa-bb-cc-dd-… şeklindedir.

IV.   İlk beytine matla, son beytine makta denir.

V.   Tasavvuf edebiyatındaki ilahiyle biçim ve içerik bakımından aynıdır.

 

S16.Yukarıdaki cümlelerden hangileri gazel için söylenemez? (5p)

 

A) I. ve V     B) III. ve IV   C) IV ve V   D) II ve IV

E) II ve III

 

 S17.Aşağıdaki beyitlerden hangisi bir mesneviden alınmıştır?(5P)

A)Saldı ayaktan gam-ı alem beni

Ver bana gam def’ine saki şarab

B)Boynu burulu ayağı bağlı

   Şehla gözü nemli canı dağlı

C)Aşk imiş her ne varalemde

İlim bir kıyl ü kâl imiş ancak

D) Sabâ gibi yüzü üzre görüp Necâtî’yi

Dedi nice sürünürsün kapımda sen de garîb

E)Bir peri silsile-i aşkına düştüm nâgeh

Şimdi bildim sebeb-i hilkat-i Adem ne imiş

 

“Yeşile koşan Londra’yı gördükçe hep denizi kovalayan İstanbul’u düşündüm.”

S18. Yukarıdaki cümlede bulunan söz sanatlarını yazınız. (7p)

 

C18. Teşhis  ve kapalı istiare  

Süre bir ders saatidir. Başarılar dileriz.                              

Erol AYDIN